I Kongres Polaków w Niemczech w 1938 roku

Dojście Hitlera do władzy i jego rządy szybko dotknęły społeczność mówiącą językiem polskim. Od roku 1936 w sposób znaczny pogorszyły się warunki działania ruchu polskiego. Władze hitlerowskie nasiliły szykany. Główne uderzenie zostało skierowane w polskie szkoły. Rodzice posyłający swoje dzieci do polskich szkół pozbawieni zostali dodatków dla rodzin wielodzietnych. Nasiliła się również walka z czytelnictwem prasy i książki polskiej. Wydano zakaz rozpowszechniania Krzyżaków Henryka Sienkiewicza.

W tych najtrudniejszych dla ludności polskiej czasach zebrali się w Berlinie jej przedstawiciele na Kongresie Polaków w Niemczech, który odbył się w Theater des Volkes. Przybyli nań Polacy ze Śląska Opolskiego, z Krajny, Babimojskiego, Kaszub, Warmii, Ziemi Malborskiej, Mazur, Ziem Połabskich, Westfalii i Nadrenii. Organizatorem był Związek Polaków w Niemczech. Kosztów podróży i pobytu nikt nie zwracał. W olbrzymiej sali przeszło pięć tysięcy delegatów półtoramilionowej ludności polskiej w Rzeszy uczestniczyło w tej niezwykłej manifestacji jedności narodowej. Kongres stał się największą w historii manifestacją narodową Polaków w Niemczech. Jego celem było przypomnienie światu, że i w III Rzeszy żyje aktywna, świadoma swego miejsca na ziemi i swej narodowości półtoramilionowa ludność polska, zamieszkała głównie na śląskim Nadodrzu, Pomorzu Zachodnim, Ziemi Lubuskiej, Powiślu, Warmii i Mazurach.

Delegaci Związku Polaków w Niemczech ogłosili Pięć Prawd Polaków, swojego rodzaju drogowskaz dla ludności polskiej, które stanowiły ideową podstawę działalności ZPwN:

   1. Jesteśmy Polakami.

   2. Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci.

   3. Polak Polakowi bratem.

   4. Co dzień Polak Narodowi służy

   5. Polska Matką naszą – nie wolno mówić o Matce źle.

 

Na podstawie: Edmund Osmańczyk, Helena Lehr – „Polacy spod znaku rodła”